Illustrasjon: Tiedemand og Gude, Brudeferden i Hardanger – minus brud.

Kvinner treng ditt, kvinner treng datt. Er dét forklaringa på at kvinner flytter til storbyane her i Norge? Hanne Linn Skogvang undersøker kva som skurrar i samanstillingen av urban-feminist-elite, i leiaren for Fett 1/2020.

«Inn i varmen, milevis unna den urbane #metoo-eliten», heitte det i eit over to år gamalt Dagsrevyen-innslag om Trond Giske i Surnadal. Formuleringa vakte reaksjonar. Ein av dei var bagatellisering av metoo. Ein annan at det dreidde seg om ein «elite», den tredje at den var urban. 10200 kvinner og 600 menn signerte metoo-oppropa i Noreg, og dekkinga handla om både akademikarar og helse- og omsorgssektoren. Det var lett å reagere.[1]

Det er i skrivande stund over to år sidan NRK sende sendinga, og seinare beklaga –  ho er gamalt nytt. Men setninga har skurra i undermedvita mi ei stund likevel. Kvifor verka formuleringa stuerein då sendinga blei laga? Kva låg bak?

Denne skurringa som kjem når vi høyrer samanstilling av ord som «urban-feminist-elite» kan seiest å vere bakgrunnen for nummeret du sit i handa med no. Ta romanen Serotonin av Michel Houellebecq, som kom i fjor: «Cécile dro for to år siden», seier den fiktive karakteren Aymeric. Cécile, kona, har gått frå Aymeric til fordel for ein pianist. Kvifor? Han trur mellom anna at grunnen kan vere at dei ikkje har tatt noko ferie.  «Kvinner trenger ferie», seier han. «Og du har vel sett hvordan vi har det med kulturtilbud. Kvinner trenger kulturtilbud…».  Kvinner treng ditt, kvinner treng datt. Er dét forklaringa på at kvinner flytter til storbyane her i Norge?

Fett 1/2020 er i salg frå 12. mars. Bestill ei utgåve eller eit abonnement i nettbutikken fettbutikk.com.

I Fett såg vi stadig formuleringar som såg ut til å peike i ei bestemt retning. Skurringa handla om ei slags diffus samanblanding av kvinner som budde i byar, hadde høg utdanning, drakk kaffe latte, brukte omgrep som normkritikk, ikkje-binær, kulturarrangement – og kvinner som ikkje fekk ungar. Kort sagt: kresne kvinner. Og som eit usagt, men ikkje fråverande motstykke: forsmådde menn.

Årets første utgave av Fett er i salg. Bestill på fettbutikk.com, eller finn den på Narvesen og i utvalgte bokhandler.

Kvinner flytter frå Nord-Norge og bygdene, og har gjort det i fleire tiår. Det siste året har det gått heftige debattar om fødestuer på Helgelandskysten og i Kristiansund og Molde, om ferjepriser og transportmoglegheiter (og bilen, sjølvsagt).

I dette nummeret skriv Maria Dyrhol Sandvik og Elise Winterhun om kva slags forhold dei har til heimstaden sin. Begge har dei flytta vekk frå heimbygda på Vestlandet, og ser nærmare på korleis brorparten som blir, er menn. Dyrhol Sandvik skriv at distriktspolitikken alltid har hatt eit instrumentelt syn på kjønn: «Bygda spør ikkje kvinner i fruktbar alder kva den kan gjere for kvinnene, men kor mange barn kvinnene kan føde på bygda», skriv ho.

Når bøndene i Serotonin gjer opprør mot mjølkekvotene til EU, er det ingen kvinner til stades i Houellebeqs skildring. Bygda er gjerne maskulin slik vi forestillar oss den. Men kvinner var også del i dei franske gule vestane, og det var bunadsgeriljaen som tok i bruk tradisjonelle plagg som bunad og nasjonalromantiske motiv, som viste seg slagkraftig i møte med trussel om nedlagte sjukehus. I dette nummeret ser vi nærmare på eit anna sentraliseringsfenomen: Krisesentra blir færre, og Fett har møtt leiaren for krisesenteret i Salten for å diskutere det. Og vi har snakka med lokalpolitikar Therese Utgård om kvifor kvinnedeltakinga i lokalpolitikken har stagnert.

Apropos maskulin: Kva med byane? Ingrid og Astrid Fadnes skriv om byutvikling og arkitektur i eit kjønnsperspektiv. Bur vi i ein «dick city», som Ingrid Fadnes skriv, der høghus syner fram maktsjuke menns sårbarheit og lengsel etter ein permanent giv akt?

Skuldinga om urban feminisme kjem i blant frå ei konservativ rørsle som ligg langt til høgre. Det «naturlege» og motstand mot det moderne var stikkord i den gamle antifeminismen som vaks fram på 1800-og de tidlige 1900-talet, og er det også i dag i den autoritære partia som tek makta i mellom anna Ungarn og Polen. Derfor har vi også inkludert ein polsk spesial: eit langessay av den polske feministen Agnieszka Graff om kirka og anti-gender-bevegelsen og feministisk motstand, og ei lesing av Olga Tokarzcuks Før plogen din over de dødes knokler av Ylva Monsen. Skuldinga om elitisme er også tett forbunde med korleis vi skal svare på ei av de største utfordringane vi står overfor no, miljøkrisa –  kjønnsforskar Agnes Bolsø har skrive om kritisk tilnærming til økofeminisme.

Som du skjønar: Vi har tolka «by og bygd» i brei forstand. Vi ser på miljø, byar og bygder. Lars Korff Lofthus målar skeive motiv og leiker seg med nasjonalromantikk; Rose Fagerheim Teigen skriv at Twitter bør styrast som ein by. Karoline Henanger har spurt kor oppvekstforteljingane om kvinner på bygdene er blitt av i samtidslitteraturen – og enno er det meir igjen (få mellom anna med deg omsetjinga til norsk av Audre Lordes essay «Herrens redskaper vil aldri demontere herrens hus»!). Samtidig er det så mykje meir vi kunne ha skreve om.

Kor vi bur, kva det gjer med oss, korleis vi snakkar om og oppfattar kvarandre, har så mykje å seie for liva vi lever. Dette ville vi sjå på i nummeret.

Og til slutt: Den observante lesar vil kanskje kjenne att Voldas kommunevåpen i ein noko omarbeidd versjon på framsida. Vi i Fett elskar Voldas nye kommunevåpen – og håpar det varslar ein ny vår for kvinner i distrikta, og overalt i Noreg (og at Volda kommune tilgjev oss).

Med ønske om god lesing! Nummeret kan kjøpast HER

Hanne Linn Skogvang,

Ansvarleg redaktør i Fett

[1] Det jeg skulle ha sagt. Håndbok mot seksuell trakassering. Hannah Helseth, Anja Sletteland. Manifest forlag.